آرتریت روماتوئید

دکتر محمود اکبریان – دکتر سیمین اکبریان

آرتریت روماتوئید یکی از بیماری های روماتیسمی میباشد که در حیطه تخصص روماتولوژی می باشد. 

آرتریت روماتوئید  شایعترین آرتریت التهابی است که در همه گروههای نژادی و در سراسر دنیا دیده می شود. امروزه علیرغم فهم بهتر از علل بوجود آمدن بیماری،  در دسترس قرارگرفتن معیارها و تست هایی تشخیصی جدیدتر، تشخیص بهتر و زودرس و تأثیر قابل توجه درمان های نوی روی پیش آگهی و عملکرد بیماران تاثیر بسزائی داشته است.

آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن التهابی و خود ایمن می باشد که همه سیستم ها را می تواند گرفتار نماید،  ولی بیشتر از همه مفاصل را درگیر می کند. این بیماری مختص سن خاصی نیست و در افراد پیر و جوان و حتی بچه های کوچک دیده می شود. تقریبا یک درصد افراد هر اجتماع به این بیماری مبتلا می شوند. لازم است بدانیم که اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده نشود و درمان مناسب صورت نگیرد سبب تغییر شکل مفاصل و اندام ها خواهد شد. بیمارانی که به این بیماری مبتلا می شوند لازم است تحت نظر متخصصین روماتولوژی باشند و بر حسب شدت بیماری از روش های درمانی سبک یا سنگین استفاده نمایند. 

·        چرا آرتریت روماتوئید اتفاق می افتد؟

آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمن است. هنگامی که سیستم ایمنی بدن به پرده مفصلی حمله می کند، در اثر التهاب ناشی از واکنش های ایمنی، درد و تورم مفصلی ایجاد می شود. در آرتریت روماتوئید علاوه بر درد و تورم مقاصل، ممکن است تب ، بی اشتهائی و کاهش وزن نیز بوجود آید. همچنین ممکن است بافت های دیگر بدن نیز مبتلا بشوند. علت دقیق ایجاد این بیماری معلوم نیست ولی ممکن است در یک زمینه ژنتیک مناسب و تحت تاثیر عوامل محیطی مثل عفونت های ویروسی یا باکتریائی، عوامل شیمیائی، سیگار و استرس های روانی یا فیزیکی این بیماری بوجود آید.

• آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است:

خود ایمنی یک پدیده ایست که در آن به بافت های بدن توسط سیستم ایمنی خودی مورد حمله قرار میگیرند. سیستم ایمنی در بدن ما برای نابود کردن مهاجمان نامطلوب از جمله عوامل عفونی طراحی شـــــده است. در فرد مبتلا به بیماری خود ایمن، موادی بنام آنتی بادی ایجاد می شود که به بافت های خودی حمله می کند و سبب ایجاد التهاب بافت ها شده و در نهایت به تخریب آن ها می انجامد. در مورد آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن آنتی بادی ها را به دیواره مفاصل ( سینوویوم ) می فرستد و آنها به جای حمله به باکتری های مضر و ويروس ها به بافت هاي مفصلي حمله مي كنند.

• تشخيص آرتريت روماتوئيد :

 تشخيص آرتريت روماتوئيد در درجه اول بر اساس شرح حال و معاينه باليني مي باشد كه توسط متخصص روماتولوژي مشخص مي شود و با آزمايشات لازم تاييد مي شود.

• نقش آزمايش خون :

 آزمايشات خون، تشخيص آرتريت روماتوئيد را قطعي نمي كند اما روماتولوژيست را در تشخيص كمك مي كند. آزمايش خون پيشرفت روماتيسم را نيز مي تواند نشان بدهد.

بعد از اينكه آرتريت روماتوئيد تشخيص داده شد آزمايشات خون براي نظارت بر عوارض ديگر بيماري و همچنين عوارض داروهاي ضد روماتيسمي بصورت دوره اي و بر حسب اينكه بيمار از چه نوع داروهائي استفاده مي كند لازم است انجام گيرد. بايد بدانيم كه داروهاي ضد روماتيسم كه در آرتريت روماتوئيد تجويز مي شود، مي توانند عوارض زيادي بر روي مغز استخوان، كبد، كليه ها، عضلات، چشم، قلب و ريه و استخوان ها بگذارند و لذا در پيگيري هاي بيماري و در نوبت هائي كه بيمار ديده مي شود به همه اين عوارض بايد دقت بشود و بر حسب شرائط بيمار و آزمايشات ميزان داروها تنظيم بشود.

• عكس برداري:

 عكس برداري مي تواند به تاييد تشخيص كمك كند ولي هميشه براي تشحيص ضروري نيست. فراموش نكنيد تشخيص قطعي بيماري بايد توسط روماتولوژيست داده بشود. معمولا يك پزشك روماتولوژيست بهترين تشخيص را خواهد داشت.

• خلاصه اي از علائم آرتريت روماتوئيد:

1. يكي از شايع ترين علائم آرتريت روماتوئيد خشكي صبحگاهي مفاصل است.  احساس درد در مفاصل دست ها ، پاها، زانوها و آرنج ها كه معمولا بطور قرينه مي باشد از شايع ترين علايمي هستند كه موجب مراجعه بيمار به پزشك مي شود و ممكن است فعاليت هاي فرد را محدود مي كند. همانطور كه متذكر شديم اگر اين علائم بطور قرينه در دو طرف وجود داشته باشند مي تواند به تشخيص كمك بكند.

2. ورم بندهاي انگشتان و يا مفاصل ، تورم حداقل يك يا چند بند انگشت يا مفاصل بزرگ وكوچك اگر براي بيش از شش هفته باقي بماند مي تواند يك علامت محكم براي آرتريت روماتوئيد باشد.

3. احساس وجود توپي هاي كوچك در زير پاها. افراد مبتلا به اين بيماري خيلي وقتها احساس را رفتن روي توپ گلف يا درد و تورم در زير پا را دارند.

4. احساس وجود برجستگي هايي در ساعد و آرنج ها

5. فرد معمولا علائمي شبيه سرماخوردگي از جمله تب و خستگي مزمن را احساس خواهد كرد.

6. همچنين برجستگي هاي كوچك زير پوستي عارضه  شايع ديگر اين بيماري است. اين برجستگي ها معمولا در ناحيه آرنج و گاهي در پنجه پاها ايجاد مي شود و در صورت تماس با شي خارجي و يا پوشيدن كفش، تشديد خواهند شد.

• اگر يك جمع بندي كلي در خصوص علايم و نشانه هاي آرتريت روماتوئيد بخواهيم انجام دهيم اين است كه ، علائم زير در اين نوع روماتيسم ديده مي شود:

• خشكي صبحگاهي در مفاصل

• درد مفصلي بطور قرينه

• تورم مفاصل بطور قرينه

• ضعف و خستگي

• ندول‌هاي روماتوئيد

  درمان :

  همانطور كه گفته شد بيماري روماتوئيد يك بيماري مزمن است. در اين قبيل بيماري ها درمان داروئي قطعي كه سبب بهبودي كامل بشود و بتوانيم داروها را قطع بكنيم وجود ندارد ولي براي پيشگيري از تخريب مفاصل بايد از داروهاي شناخته شده اي كه امروزه در دسترس مي باشد و بر حسب شدت بيماري كه از يك بيمار تا بيمار ديگر متفاوت است استفاده كرد. البته در موارد معدودي (حدود 10 درصد موارد) بيماري كاملا خاموش مي شود و داروها را ميتوان قطع كرد.

  اكثر موارد بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد با داروهاي تجويز شده زندگي راحت و بدون درد دارد و مثل همه افراد جامعه زندگي معمولي خود را خواهد داشت. از آنجا كه درسال هاي گذشته روش هاي درماني موثر در دسترس نبود، بيماران مبتلا به اين نوع روماتيسم بشدت دچار معلوليت و از كار افتادگي مي شدند، ولي امروزه با روش هاي درماني مناسب بيماران زندگي نسبتا طبيعي دارند و با ساير افراد سالم اجتماع تفاوتي ندارند.

  در مديريت درمان اين بيماران نكات زير بايد رعايت بشود:

1. آموزش: بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد لازم است اين بيماري را بشناسند و بدانند كه اين بيماري مزمن است و لازم است داروهاي خود را مصرف بكنند. همچنين لازم است عوارض داروها را بدانند و در صورت بروز عوارض فورا به روماتولوژيست خود مراجعه نمايند. معمولا متخصص روماتولوژي در ويزيت هاي دوره اي خود به همه اين مسائل توجه دارد. براي آگاهي به اين مسائل بيماران بايد از كتابچه ها و رسانه هاي عمومي و بخصوص از انجمن ها كمك بگيرند. ثابت شده كه افرادي كه از تحصيلات بيشتري برخوردارند و به اين مسائل بيشتر آگاه هستند و با پزشك خود همكاري مي كنند، موفقيت بيشتري براي درمان خواهند داشت.

2. بيماران بايد از تغذيه مناسب استفاده بكنند و استراحت كافي از نظر فيزيكي و رواني داشته باشند.

3. همچنين اطرافيان بيماران بايد به مسائل فوق اشراف داشته باشند.

4. رعايت ساير مسائل بهداشتي، در جهت ثابت نگهداشتن وزن و طبيعي نگهداشتن فشار خون، چربي ها و كلسترول، ورزش هاي سبك با نظر پزشك مربوطه و تيم پزشكي كمك بسياري در مديريت درمان براي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد دارد.

5. دارو درماني: همانطور كه ملاحظه ميفرمائيد دارو درماني جزئي از درمان آرتريت روماتوئيد است. در اين نوع روماتيسم لازم است بيماران داروهاي تجويز شده توسط پزشك خود را دقيقا مصرف بكند تا از تخريب مفاصل پيشگيري بشود.

6. معمولا در بيماراني كه بيماريشان تحت كنترل مي باشد، بيماران در نوبت هاي سه ماهه ويزيت مي شند ولي گاهي اوقات كه بيماري شديد است و ميزان داروها زياد است لازم است بر حسب شدت بيماري در نوبت هاي زود بزود بيمار ديده شود تا از مشكلات ناخواسته پيشگيري بشود.

همانطور كه گفته شد ورزش براي بيماران بسيار حياتي است و باعث افزايش قدرت و انعطاف پذيري مي گردد . درد مفاصل راكاهش داده است و افسردگي ناشي از بيماري را مي كاهـــد.

كاملأ واضح است كه وقتي مفصل شما دردناك است فكر كردن به راه رفتن يا شــــنا كردن حتي براي مدت كم نيز باعث عقب نشيني شما مي گردد. احتياجي نيست شما مثل يك دونده ماراتون و يا يك شنا گر المپيك عمل كنيد تا علامت هاي مفاصل شما  كمتر شود. حتي ورزش هاي سبك و معمولي نيز مي تـــواند باعث كمتر شدن درد شما و حفظ سلامت شما گردد. وقتي روماتيسم شما را به عدم تكان خوردن  تهديد مي كند ورزش مي تواند شما را به حركت وا دارد. تمرين و ورزش هاي سبك كه تحت نظر متخصصين تيم پزشكي باشد مي تواند در بهتر كردن سلامتي و تندرستي شما بدون آسيب به مفاصلتان به شما كمك كند. ورزش مي تواند:

•  ماهيچه هاي اطراف مفصل شما را قوي مي كند.

• قدرت استخوانهايتان را حفظ مي كند.

• به شما قدرت و انرژي بيشتري در طول روز بدهد.

• خوا�� راحت تری در شب خواهید داشت.

• به کنترل وزن شما کمک بکند.

• به شما احساس خوبی راجع به خودتان می دهد و حس بهتر بودن و سالم بودن را در شما تقویت میکند.

  ممکن است شما فکر کنید ورزش باعث بدترکردن دردهایتان گردد در حالی که اینطور نیست . کـــــــم بودن تمرینات و ورزش در واقع باعث بیشتر کردن دردهایتان و خشکی مفاصل شما می گردد. این به خاطر اینست که قوی کردن بافت و ماهیچه های اطراف مفاصل در حفاظت و حمایت استخوان های شما نقش حیاتی دارنــــد.  ورزش نکردن باعث ضعف ماهیچه هائی می شود که در حمایت عضلات و استخوان های شما نقش دارد و از مشکلاتی که در روند بیماری ایجاد می شود پیشگیری می کند.

  منابع:

  کتاب آرتریت روماتوئید تالیف دکتر محمود اکبریان و دکتر ایرج صالحی ابری از انتشارات مرکز تحقیقات روماتولوژی ، دانشگاه علوم پزشکی تهران

   

• توصیه می شود در صورتی که می خواهید در رابطه با آرتریت روماتوئید مطالب بیشتری فرا گیرید به فایل هائی که توسط همکاران و اساتید دانشگاه های مختلف نوشته شده ودر سایت drakbarian.com یا drakbarian.ir قرار داده شده مراجعه فرمائید.

• البته سعی شده است مطالبی در سایت قرار گیرد که شما به آن نیاز دارید (مثل ورزش های لازم، تغذیه ، وسائل کمکی برای بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید واطلاعات اپیدمیولوژیک و غیره) .

• توصیه می شود از مطالعه مطالبی که در سطح تخصصی بوده و برای پزشکان نوشته شده خود داری بفرمائید و فقط مطالبی را بخوانید که برای حل مشکل مدیریت درمانی شما می باشد.

• همچنین توصیه می شود، اگر در رابطه با مطلب بخصوصی می خواهید بیشتر بدانید از طریق سایت، سوال بفرمائید تا برای دسترسی به آن مطلب راهنمائی بشوید.

• در صورتی که سوالات شما از این طریق حل نشود ، از طریق همین سایت سوالات خود را مطرح نمائید تا پس از 48 ساعت از طریق ایمیل به شما جواب داده شود.

• همچنین برای اطلاع از مطالب کامل تر می توانید به سایت انجمن های آرتریت روماتوئید در ایران و خارج از کشور (مثل انجمن آرتریت روماتوئید انگلستان، انجمن آرتریت روماتوئید کانادا و انجمن آرتریت روماتوئید آمریکا مراجعه نمائید).